3/4/12

"Σε μια φωτογραφία αυτό που μετράει, είναι το φως και το χρώμα.
Αυτά τα δύο κάνουν το θέμα, αυτά τα δύο μπορούν και να το καταστρέψουν."

-Χ.Κ, 18/8/1947
"Αν μια φωτογραφία σου δεν είναι καλή, κάν' την ασπρόμαυρη."

-Χ.Κ, 12/9/2004

14/2/12

"Σημασία δεν έχει τόσο αν τράβηξες μια καλή φωτογραφία, όσο αν την 'είδες' πριν την τραβήξεις."

-Χ.Κ, 18/2/1996

1/2/12

Η διακριτική γοητεία του φιλμ

Εν έτει 2012, και ενώ οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές βελτιώνονται ολοένα και περισσότερο με τις καλύτερες του είδους να φτάνουν ή και να ξεπερνούν τις αναλογικές σε ποιότητα, ένα αξιοπερίεργο φαινόμενο παρατηρείται:

κάποιοι, σχεδόν αποκλειστικά ερασιτέχνες, που ασχολούνται με την καλλιτεχνική φωτογραφία, επιμένουν να τραβάνε με φιλμ.

Μάλιστα, τα συγκεκριμένα άτομα είναι σχεδόν φανατικοί οπαδοί του φιλμ και το υποστηρίζουν χωρίς δεύτερη σκέψη σε οποιαδήποτε τυχούσα διαμάχη μεταξύ μέσου, ψηφιακού και αναλογικού.

Τα επιχειρήματα για την επιλογή τους αυτή, ποικίλουν. Μερικά από αυτά είναι ότι το ασπρόμαυρο φιλμ έχει καλύτερη ποιότητα από το ψηφιακό ασπρόμαυρο, ή ότι την ιδιαιτερότητα των χρωμάτων ενός φιλμ δεν μπορεί να την αγγίξει μια ψηφιακή μηχανή ούτε κατά διάνοια.

Άλλα, πιο ρομαντικά επιχειρήματα που χρησιμοποιούν τα εν λόγω άτομα, είναι ότι η ενασχόληση με τη φωτογραφία και σε δεύτερο επίπεδο (σ.σ. στο σκοτεινό θάλαμο) σε "φέρνει πιο κοντά στη φωτογραφία", σε κάνει να "αποκτάς μια άλλη σχέση με αυτή". Οι ίδιοι χαρκτηρίζουν το τύπωμα μιας φωτογραφίας (από φιλμ σε χαρτί) ως τέχνη.

Είναι, αλήθεια, όμως όλα αυτά τα επιχειρήματα ρεαλιστικά;

Η απάντηση είναι ότι ναι μεν είναι λογικά, από την άλλη όμως ας ανατρέξουμε στους πιο διάσημους φωτογράφους οι οποίοι ασχολούνται με την καλλιτεχνική φωτογραφία και τραβάνε το 2012.

Θα δούμε ότι όλοι τραβάνε με μια ψηφιακή μηχανή. Η αφρόκρεμα της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, δεδομένου της χρηματικής άνεσης που έχει (και δεδομένου ότι κάνουμε λόγο για καλλιτεχνική φωτογραφία και όχι για εφαρμοσμένη που εκεί εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες) επιλέγει συνειδητά να χρησιμοποιήσει μια ψηφιακή μηχανή.

Αυτή η επιλογή λογική αν μη τι άλλο, καθώς κάνοντας για ένα αρκετά μεγάλου budget, μπορούμε να δούμε ότι η ποιότητα του ψηφιακού φτάνει και ξεπερνάει την ποιότητα του φιλμ.

Η απάντηση των ερασιτεχνών θαυμαστών στου φιλμ πολλές φορές σχετίζεται με το οικονομικό ζήτημα: ισχυρίζονται ότι στα λεφτά που μπορούν να διαθέσουν, μια μηχανή με φιλμ μπορεί να αποδώσει σαφώς πολύ καλύτερα από μία ψηφιακή αντίστοιχης τιμής.

Αυτός ο ισχυρισμός απαντιέται πολύ εύκολα. Αφενός όπως αναφέραμε τα εν λόγω άτομα είναι ερασιτέχνες, και συνήθως όχι μεγάλου βεληνεκούς, συνεπώς οι "ικανότητές τους" στην φωτογραφία δεν μπορούν να εξαντληθούν, πόσο μάλλον να περιοριστούν με μια ψηφιακή μηχανή.

Αφετέρου, σε μια σχετική χαμηλή τιμή, μπορεί κανείς να αγοράσει μια σχετικά αξιοπρεπή μηχανή, και μια καλή γνώση photoshop μπορεί να "αναιρέσει" τους όποιους περιορισμούς. Με μια άριστη γνώση photoshop δε, μπορεί να κάνει τα πάντα (ακόμη και να φτάσει την ποιότητα του φιλμ και σε ασπρόμαυρο, και σε έγχρωμο). Διαδικασία σχετικά χρονοβόρα, μα όχι πιο χρονοβόρα από την συνολική διαδικασία εμφάνισης και τυπώματος μιας φωτογραφίας.

Η επόμενη ερώτηση που έρχεται λογικά στο μυαλό κάποιου είναι: "μα γιατί τόσο μίσος προς το φιλμ;"

Το κυρίως πρόβλημα του φιλμ, είναι η φθαρτότητα σε συνδυασμό με την μοναδικότητα ενός αρνητικού. Ένα φιλμ μπορεί να γρατζουνιστεί, μία φωτογραφία μπορεί να μην εμφανιστεί, ένα ολόκληρο αρνητικό μπορεί να καταστραφεί ολοσχερώς από ένα μικρό υπολογιστικό λάθος στο θάλαμο. Ακόμη είναι αρκετά εύκολο "να μπει φως" σε μια μηχανή, κάτι που ως αποτέλεσμα έχει στο "κάψιμο" ενός ή περισσοτέρων καρέ.

Όσο έμπειρος και εξοικειωμένος με την μηχανή του και με τον σκοτεινό θάλαμο να είναι κάποιος, είναι εξαιρετικά εύκολο να "χάσει" καρέ ολόκληρα από κάποιο μικρό λάθος. Και ακριβώς επειδή κάθε καρέ είναι μοναδικό σ' ένα αρνητικό, αυτό σημαίνει ότι αυτός κάποιος χάνει ολοσχερώς φωτογραφίες.

Εφ' όσον λοιπόν το φιλμ έχει τόσο σοβαρά μειονεκτήματα, γιατί κάποιοι εμμένουν με τόσο πάθος στην   χρήση ενός αναλογικού μέσου;

Η απάντηση είναι σχετικά απλή και βρίσκεται ακριβώς στην επικράτηση του ψηφιακού μέσου έναντι του αναλογικού.

Το ψηφιακό έχει διαθοδεί εύρέως λοιπόν, οδηγώντας το φιλμ σχεδόν σε εξαφάνιση.
Λόγω της ευκολίας του και της αμεσότητάς του σε οποιονδήποτε χρήστη, το ψηφιακό μέσο προτιμάται  έναντι του φιλμ σε οποιαδήποτε συνθήκη (από την πιο απαιτητική διαφημιστική φωτογραφία μέχρι και σε απλές αναμνηστικές).

Το φιλμ από την άλλη, έχει σχεδόν πάψει να πωλείται μαζικά στα φωτογραφεία, με αποτέλεσμα το μόνο που να μπορεί κανείς να βρει σήμερα να είναι μερικά σκονισμένα κουτάκια σε ξεχασμένα ράφια.

Όλα τα παραπάνω έχουν οδηγήσει το φιλμ στο να πάρει μια άλλη, τελείως διαφορετική υπόσταση: λόγω της μακροχρόνιας χρήσης του στην καλλιτεχνική φωτογραφία από την αρχή της, μέχρι κάποια χρόνια πριν (γεγονός αναγκαίο αφού οι φωτογράφοι δεν είχαν άλλη επιλογή τότε). Aυτή η υπόσταση δεν είναι άλλη από την "καλλιτεχνική".

Συνοψίζοντας, λόγω της δυσχρηστίας του φιλμ στο σήμερα (και της χρήσης της ψηφιακής για κάθε σκοπό), της μακροχρόνιας παράδοσής του στην καλλιτεχνική φωτογραφία και του φετιχιστικού χαρακτήρα που έχει πλέον, το φιλμ μπορεί να αποτελέσει μόνο "καλλιτεχνικό μέσο".

Λόγω των παραπάνω, οι "τέχνες του σκοτεινού θαλάμου", εμφάνιση και τύπωμα δεν γνωρίζουν την ευρεία διάδοση που γνώριζαν κάποτε (καθ' ότι ήταν αναγκαίες για το τράβηγμα μιας φωτογραφίας).

Αποτελούν πλέον γνώση λίγων, σχετικά με το πλήθος των ατόμων που ασχολούνται με την φωτογραφία.

Έτσι η ενασχόληση με το φιλμ, προϋποθέτοντας την γνώση εμφάνισης και τυπώματος, καθιστά αυτόματα όποιον τραβάει με φιλμ σε μια "φωτογραφική ελίτ.

Η δυσχρηστία του στο σήμερα, καθ' ότι και η μη - χρήση του για οποιονδήποτε άλλο σκοπό, του δίνει με ανορθόδοξο τρόπο μια "καλλιτεχνική υπόσταση" και κάνει αυτόν που το χρησιμοποιεί να φαντάζει ως κάποιος ο "οποίος έκανε μια δύσκολη επιλογή συνειδητά", να φαντάζει ως "γνώστης του τομέα".

"Ουάου αυτός τραβάει με φιλμ! Κάτι παραπάνω θα ξέρει!" αναφωνούν συγκλονισμένα τα απανταχού γκομενάκια και υγραίνονται.

Αυτό είναι που υποσυνείδητα κάνει κάποιον να επιλέξει το φιλμ, έναντι του ανώτερου ψηφιακού, και δυστυχώς μερικές φορές τον οδηγεί στο να συγχέει το μέσο με το περιεχόμενο μιας φωτογραφίας.

Γιατί, δυστυχώς, δεν είναι λίγοι αυτοί που κάνουν "θυσίες" στο περιεχόμενο λόγω των αντικειμενικών δυσκολιών αλλά και της "ρετρό ομορφιάς" που χαρακτηρίζουν ένα φιλμ.


-Απόσπασμα από το βιβλίο του Χ.Κ,  "This Strange Art that we call 'Photography' ", εκδόσεις Τοπάλης, Νοέμβριος 2011.



13/1/12

"Η δυσκολία της φωτογραφίας, βρίσκεται στο ότι κάθε φορά που βγάζεις μια φωτογραφία, έχεις να ανταγωνιστείς χιλιάδες πανομοιότυπες

Στην απίθανη περίπτωση που αυτό δε συμβαίνει ή που η δικιά σου είναι καλύτερη απ' όλες, μπαίνεις στο Magnum."


-X.K., 19/7/73